De recente brand in natuurpark De Hoge Veluwe bewijst dat ook in Nederland grote onbeheersbare natuurbranden mogelijk zijn. De gevolgen op de Hoge Veluwe vielen gelukkig mee. Maar het kan ook heel anders aflopen. De afgelopen jaren hebben natuurbranden grote ecologische en economische schade aangericht.
Arjan Hendriksen ging op bezoek bij oud-brandweercollega Constantijn Kok. Kok is nu specialist natuurbrandbeheersing en senior projectleider bij de veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland. Hendriksen vroeg hem naar de gevaren, gevolgen en preventie van natuurbranden. Hendriksen is manager risicobeheersing bij Interpolis.
Constantijn Kok
Wat maakt een natuurbrand zo gevaarlijk?
Wind is de cruciale factor. Zelfs bij een matige wind van 5 meter per seconde verspreidt een natuurbrand zich met 500 meter per uur. Bovendien zijn veranderingen van windrichting en windsnelheid niet te voorspellen. Te meer daar een brand door het aanzuigen van zuurstof zelf ook een sterke luchtstroom veroorzaakt. Hier komt bij dat natuurbranden niet altijd snel ontdekt worden. We zijn hiervoor volledig afhankelijk van menselijke waarneming.
Dan heb je dikwijls nog te maken met een moeilijke bereikbaarheid. De afstanden die wij moeten afleggen kunnen groot zijn en gaan vaak over smalle, onverharde weggetjes. Omdat natuurbranden snel onbeheersbaar kunnen worden, rukken we na een melding versterkt uit. Dit betekent dat we altijd minimaal vier tankautospuiten inzetten.
Wat voor schade richt een natuurbrand aan?
Op de eerste plaats is er de schade aan de natuur zelf. Een bos heeft tijd nodig om te herstellen. Dat kan wel meer dan 15 jaar duren. De kosten die hiermee gemoeid zijn, lopen al gauw in de tonnen. Gras- en heidevelden herstellen zich veel sneller. Na een maand of drie zie je daar niets meer.
Maar er kan ook onzichtbare ecologische schade ontstaan door het bluswater. Doorgaans is dat oppervlaktewater waarin allerlei verontreinigingen kunnen zitten die schadelijk zijn voor het bodemleven en de vegetatie. Specifieke planten en mossoorten zie je niet meer terugkomen.
Natuurbrand Kalmthoutse Heide
Daarnaast kan de directe en indirecte economische schade flink oplopen. Brand verwoest bankjes, picknicktafels en richtingborden. Huizen en gebouwen in de omgeving gaan soms ook in vlammen op.
Dan is er de indirecte economische schade die veel groter kan zijn. Bedrijven die afhankelijk zijn van toerisme zoals hotels, bungalowparken en campings, zien na een grote natuurbrand hun omzet sterk teruglopen. Een verkoold bos is niet aantrekkelijk, maar een gevoel van onveiligheid speelt zeker ook een rol bij het wegblijven van klanten.
Natuurbranden veroorzaken binnen korte tijd enorme rookwolken. Daarom is het soms nodig om snelwegen af te sluiten en treinverkeer stil te leggen. Alle bedrijven die hiervan afhankelijk zijn, voelen dat direct. Je kan je voorraden niet ontvangen, je klanten niet beleveren en het personeel staat ook vast.
Zijn natuurbranden te voorkomen?
Zo’n 98% van alle natuurbranden ontstaat door menselijk handelen. Er kan dus heel erg veel gedaan worden om natuurbranden te voorkomen. Iedereen die zich in en rond natuurgebieden ophoudt, moet zich bewust zijn van de gevaren. Met name in droge perioden.
Dus pas enorm op met roken, vuur maken en barbecueën. Als je open vuur maakt, houd dan altijd zand of water bij de hand en blijf ver uit de buurt van brandbaar materiaal. Bij code rood is open vuur helemaal uit den boze. Parkeer je auto niet in dor gras. Door de hitte van de katalysator kan brand ontstaan.
En als er toch brand uitbreekt?
Bij de inrichting van natuurgebieden en recreatieterreinen kan je veel doen om de gevolgen van een natuurbrand te beperken. Compartimentering is een belangrijke maatregel. Dit betekent dat je stukken met erg brandbare naaldbomen afwisselt met corridors van minder brandbare bomen zoals berk, eik en tamme kastanje.
Houd naaldbomen in elk geval minstens 80 meter uit de buurt van huizen en gebouwen. Hagen van coniferen zijn fijn voor de privacy maar zijn ook erg brandbaar. Plant die dus liever niet in de buurt van natuurgebieden.
Ruim brandbaar materiaal – dood hout, dor gras, verpakkingsmaterialen en pallets – meteen op. Controleer ook dakgoten op brandbaar materiaal. Vliegvuur kan zo’n 800 meter ver komen!
Zorg verder voor goed aangegeven vluchtroutes over brede paden. Stel een calamiteitenplan op – lees ook het whitepaper over noodsituaties – en oefen dit regelmatig met gasten en medewerkers. De brandweer komt om te blussen, niet om gasten te evacueren. Instrueer gasten en medewerkers over het gebruik van open vuur en barbecues. Zorg voor blusmiddelen en laat een brandput slaan met een flinke capaciteit. De 1500 liter water in een tankautospuit is snel op.
Arjan Hendriksen is manager risicobeheersing bij Interpolis. In een reeks bijdragen laat hij bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Z24.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl